ที่มาและความสำคัญของโครงการ

จังหวัดเชียงรายมีความเสี่ยงต่อการเกิดแผ่นดินไหว เนื่องจากมีรอยเลื่อนมีพลังพาดผ่านในหลายพื้นที่ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อชีวิตประชาชน โครงสร้างพื้นฐาน และการพัฒนาในระยะยาว อย่างไรก็ตาม การขาดข้อมูลแผ่นดินไหวที่ครบถ้วนและการวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงอย่างละเอียด ทำให้การเตรียมความพร้อมและการรับมือภัยแผ่นดินไหวยังมีข้อจำกัด

มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ในฐานะสถาบันองค์ความรู้ด้านภัยพิบัติของจังหวัดเชียงราย และมีวิสัยทัศน์ในการพัฒนาเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีและความยั่งยืนภายใต้กรอบเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) จึงเล็งเห็นถึงความสำคัญของการจัดทำข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับแผ่นดินไหว เพื่อเป็นเครื่องมือในการให้ความรู้กับประชาชน เสริมสร้างความตระหนักรู้ และสนับสนุนหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการวางแผนรับมือและลดความเสี่ยงจากแผ่นดินไหวในอนาคต

เข้าใจแผ่นดินไหว

แผ่นดินไหวเป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติที่มีสาเหตุมาจากการปลดปล่อยพลังงานจากความเครียดที่เก็บอยู่ในหินใต้ผิวโลกอย่างทันทีทันใด กล่าวคือเป็นกระบวนการที่พื้นที่บนโลกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและเด่นชัด เมื่อแรงเค้น (stress) ที่เกิดขึ้นตามรอยแตก หรือรอยเลื่อนที่เกิดขึ้นบนเปลือกโลก ภายในโลกถูกปลดปล่อยขึ้นมาสู่พื้นผิวโลกแผ่นดินไหวจากธรรมชาติเป็นธรณีพิบัติภัยชนิดหนึ่ง โดยปกติเกิดจากการเคลื่อนไหวของรอยเลื่อน ภายในชั้นเปลือกโลกที่อยู่ด้านนอกสุดของโครงสร้างของโลก มีการเคลื่อนที่หรือเปลี่ยนแปลงอย่างช้า ๆ อยู่เสมอ แผ่นดินไหวจะเกิดขึ้นเมื่อความเค้นอันเป็นผลจากการเปลี่ยนแปลงมีมากเกินไป ภาวะนี้เกิดขึ้นบ่อยในบริเวณขอบเขตของแผ่นเปลือกโลก ที่ที่แบ่งชั้นเปลือกโลกออกเป็นธรณีภาค (lithosphere) เรียกแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นบริเวณขอบเขตของแผ่นเปลือกโลกนี้ว่า แผ่นดินไหวระหว่างแผ่น (interplate earthquake) ซึ่งเกิดได้บ่อยและรุนแรงกว่า แผ่นดินไหวภายในแผ่น (intraplate earthquake)

แผ่นดินไหวจากธรรมชาติแผ่นดินไหวจากการกระทำของมนุษย์มีทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น การระเบิด การทำเหมือง สร้างอ่างเก็บน้ำหรือเขื่อนใกล้รอยเลื่อน การทำงานของเครื่องจักรกล การจราจร เป็นต้นผลที่เกิดจากแผ่นดินไหวมีหลายประการ ที่สำคัญ ได้แก่ พื้นดินสั่นสะเทือน เกิดไฟไหม้ (ที่อาจมีสาเหตุมาจากท่อแก๊สแตกรั่วและไฟฟ้าลัดวงจร) แผ่นดินถล่ม (landslide) แผ่นดินเลื่อนจากกันอย่างถาวร แผ่นดินไหวระลอกหลัง (after shock) ซึ่งเป็นแผ่นดินไหวขนาดเล็กเกิดตามมาหลังจากการเกิดแผ่นดินไหวระลอกแรก บริเวณที่เกิดแผ่นดินไหว กล่าวได้ว่าไม่มีส่วนใดเลยที่ไม่เคยได้รับการสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวแต่ความรุนแรงที่เกิดขึ้นแต่ละที่อาจต่างกัน (กรมทรัพยากรธรณี)